Gayrimenkul Hukuku

Kamuya Terk Edilmiş Taşınmazların İadesi ve Tazminat Davaları

Bilindiği üzere günlük hayatta Belediye’den inşaat izni alınması ya da sahip oldukları taşınmaza dair tevhit, ifraz işlemlerinin gerçekleştirilmesi gibi çeşitli amaçlarla, bireylerin veya inşaat şirketlerinin mülkiyetlerinde yer alan taşınmazın bir kısmının bedelsiz şekilde kamuya terk edilmesi durumuyla sıklıkla karşılaşılmaktadır. 

Bu durumda kamuya terk edilen taşınmazda, terk amacıyla kullanılmak üzere kişinin mülkiyeti sona ermektedir, terk edilen kısmın yüz ölçümü tapu kütüğünden düşürülmektedir. Bununla birlikte kamuya yol, otopark, okul, yeşil alan gibi kamusal fonksiyonla kullanılması için terk edilen taşınmazın zaman içinde amaç dışı kullanıldığı gözlemlenmektedir. Örneğin yeşil alana ya da otopark olarak kullanılmak üzere terk edilen taşınmaz, imar planlarındaki kullanım gayesi değiştirilmek suretiyle konut – ticari alan fonksiyonu verilerek üçüncü kişilere satılabilmekte veya otopark için terk edilen arazi okul alanına çevrilmekte yahut uzun zaman geçmesine karşın yol, park yapılması gibi terk amacına uygun bir çalışma yapılmamaktadır. Tüm bu sayılan olasılıklarda taşınmazın eski malikine iadesinin veya bedelinin ödenmesinin sağlanması yönünde açılan bir dava ile önemli mahkeme kararları çıkıyor. 

Kamuya terk edilip de terk amacına uygun olarak kullanılmayan taşınmazların iadesi meselesi de 2017 yılına değin mahkeme kararları maliklerin aleyhinde olmakla birlikte son dönemde iade taleplerinin kabulü yönünde kararlar çıkmaktadır. 2017 yılında kamuya belirli amaçla terk edilen ve fakat amaç dışı kullanılan taşınmazın iade talebinin reddi üzerine yapılan bir bireysel başvuru dosyasında, Anayasa Mahkemesi malikin haklarının ihlali kararı vermiştir. Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararının ardından ise Yargıtay ve Danıştay kararlarının iade talepleri noktasında olumlu şekilde seyretmeye başladığı görülmektedir. Yine Anayasa Mahkemesi 2019 yılında tesis etmiş olduğu bir başka bireysel başvuru kararında da benzer bir olayda ihlal kararı vermiştir. Dolayısıyla kamuya bedelsiz terk edilen arsaların maliklerine iade taleplerini kabul noktasındaki içtihadın süreklilik arz etme eğiliminde olduğu söylenebilir. 

Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay kararları ışığında, eski maliklerin iadeye ya da tazminata dair açacakları davalarda; öncelikle kamuya terk edilen taşınmazın belirli bir kamu amacıyla kullanılmak üzere terk edildiğini sonrasında taşınmazın bu kullanım amacı dışında kullanıldığı ve bu kullanım amacının bir başka kamu yararı amacına hizmet etmediğini ispat etmeleri durumunda; iade ya da tazminat taleplerinin kabul edileceğini söylemek mümkündür. 

Son olarak terk anında var olan kullanım fonksiyonunda kamu hizmetlerinde kullanım amacına aykırı olarak özel mülkiyete izin veren bir fonksiyon değişikliğine (örneğin yol olarak bağışlandıktan sonra belediyenin özel mülkü haline gelmeye uygun değişikliğine ya da yeşil alan olarak bağışlanmışken sonradan konut alanı olarak imar planında değişikliğine) gidildikten sonra bağışlama koşula aykırı kullanım 3. şahıslara bu arsanın satışı da dâhil olmaz üzere nedeniyle yukarıda ayrıntısıyla izah edildiği üzere taşınmazın terk eden eski malikine iadesi gerekmektedir. Yine bu durumda belirli şartlar dâhilinde maliklerin tazminat talep etme imkânları da söz konusudur.